Ο Ιωάννης Συκουτρής υπήρξε και είναι έως σήμερα ένας από τους διαπρεπέστερους καθηγητές φιλολογίας και σημαντικότερους πνευματικούς ταγούς της νεότερης Ελλάδας. Πολέμιος των υλιστικών θεωριών, ήταν θιασώτης του Ιδεαλισμού, Ελληνολάτρης, πιστός στις ιδέες του Έθνους, της Φυλής, της σύνδεσης του παρόντος με την Ιστορία μας, του Αγώνα για τη μόρφωση νέων ελληνικών γενεών ελεύθερων, υπεύθυνων και δημιουργικών.
Υπέρμαχος της αριστοκρατίας του πνεύματος, θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα άτυπο κίνημα πνευματικής αυτογνωσίας, το οποίο αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1930. Ορθώς χαρακτηρίσθηκε ως «σύγχρονος Αρχαίος Έλληνας», καθώς πολλοί είπαν ότι επί Συκουτρή η Κλασική Αρχαιότητα γνώρισε δεύτερη παρουσία στην Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Συκουτρής διακρίνει έξι τύπους αντιλήψεως της ζωής: 1) η θρησκευτική αντίληψη της ζωής, 2) η μηδενιστική αντίληψη της ζωής, 3) η ευδαιμονιστική αντίληψη της ζωής, 4) η ανθρωπιστική αντίληψη της ζωής, 5) η αντίληψη του αντικειμενικού έργου και 6) η ηρωική αντίληψη της ζωής. Αν και ο φιλόλογος διατείνεται ότι η ως άνω απαρίθμηση των αντιλήψεων της ζωής δεν ενέχει αξιολογική διαβάθμιση, εν τούτοις υποσημειώνει ότι εξαιρεί τον ηρωικό άνθρωπο καθώς το ηρωικό στοιχείο εξέλιπε από την τότε κοινωνία. Στο παρόν, λοιπόν, επιχειρείται η παρουσίαση του «ηρωικού τρόπου ζωής».
Η ηρωική αντίληψη της ζωής εκκινεί από την αρχή ότι η ζωή είναι ένας αέναος Αγώνας κατά πάντων, εναντίον της Φύσης, των άλλων ανθρώπων, του ίδιου του εαυτού. Ο ηρωικός άνθρωπος αποτελεί τη μετάβαση προς κάτι ανώτερο, υπό την έννοια ότι γίνεται φορέας μιας πιο έντονης και πλούσιας ζωής, και όχι ότι μετουσιώνεται σε άλλο είδος οργανικού όντος, όπως ο Υπεράνθρωπος του Νίτσε. Η τραγικότητα του υπηρετούντος την ηρωική αντίληψη της ζωής έγκειται στο ότι αν και αγνοεί το παρελθόν και βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με το παρόν (λόγω του ότι αποτελούν «σώματα» που διατηρήθηκα τοιουτοτρόπως εξαιτίας της δειλίας και της νωθρότητας των συγχρόνων του) ωστόσο έχει ρίζες βαθιές στο παρελθόν, του οποίου αποτελεί τον πιο διαλεκτό καρπό, ενώ μέσα του, σε μεγάλο βαθμό ενυπάρχει το παρόν. Ο εν λόγω άνθρωπος αποτελεί πρόδρομο του μέλλοντος, είναι το μέλλον.
Ο ηρωικός άνθρωπος έχει την αίσθηση ότι έχει επιλεχθεί από τη Μοίρα ως Αγωνιστής και ως Μάρτυρας. Στην ιδιοσυγκρασία του προβάλλει κυρίως το στοιχείο του Μάρτυρα καθώς, όχι μόνο δεν υπολογίζει αριθμητικά την επιτυχία, αλλά πρωτίστως αποτελεί το αλεξικέραυνο το οποίο έλκει όλους τους κεραυνούς ούτως ώστε να προστατεύσει τους άλλους, τους εν ειρήνη τελούντες ανθρώπους˙ προνόμιο των εκλεκτών!
Επισημαίνεται ότι ο άνθρωπος αυτός ενεργεί ως άνω όχι γιατί παραδίδεται αποκλειστικά στη συντριβή του ή είναι «εραστής» κάποιου ασκητικού ιδεώδους, αλλά γιατί έτσι η ζωή του γίνεται πλούσια και έντονη.
Ο άνθρωπος που επιλέγεται από τη Μοίρα να ακολουθήσει τον ηρωικό τρόπο ζωής δεν αγνοεί τις απολαύσεις, εν τούτοις πρεσβεύει ότι πλουτίζεις όταν δίνεις, όχι όταν παίρνεις και με τις απολαύσεις μόνο λαμβάνεις. Για τον ηρωικό άνθρωπο η έντονη ζωή είναι, αναγκαίως, και πολυμερής, πολυμέρεια η οποία εδράζεται σε ένα ισχυρό «εγώ», στο τιτάνιο έργο της κραταιάς ατομικής προσωπικότητας. Η εν λόγω πολυμέρεια του καθιστά ενδεχομένως αντιφατικό στα μάτια των πολλών, αλλά αυτός δεν επιλέγει στρωτούς και βατούς δρόμους, αφού οι ανυψώσεις έπονται των πτώσεων.
Συστατικό στοιχείο της ζωής και τροφή του ηρωικού ανθρώπου είναι ο πόλεμος και ο κίνδυνος, η νίκη και όχι η επιτυχία. «Και παρόμοια νίκη συνυπάρχει κάλλιστα με την αποτυχία εις τους αντικειμενικούς σκοπούς, καθώς η αποτυχία των 300 εις τας Θερμοπύλας». Απορρίπτει την επιτυχία καθώς συνδέεται με σκοπούς έξωθεν και αυτόν τον σκοπό της υπάρξεώς του τον έχει μέσα του.
Ο ηρωικός άνθρωπος έχει ως κέντρο τον εαυτό του, αριστοκρατικός στο άβατο της απομόνωσής του αποδεικνύει την υπεροχή του έναντι των άλλων και μόνο η ενδόμυχη ντροπή τον ωθεί στον έξω κόσμο ώστε να μοιραστεί με αυτόν τον εσωτερικό του πλούτο. Γνωρίζοντας τον μόχθο που κατέβαλε για να κάνει κτήμα τις Ιδέες του, ανησυχεί όταν οι άλλοι τις δέχονται αβασάνιστα. Έτσι, όταν διακηρύσσει τις απόψεις του, - όχι για να τις προπαγανδίσει, αλλά για να καταστήσει σαφές ποιος είναι -, προκαλεί αντιπάθεια και φόβο, ακριβώς γιατί είναι το μέλλον και το μέλλον για τους πολλούς είναι άγνωστο και αβέβαιο.
Ο ταχθείς στην υπηρεσία του ηρωικού τρόπου ζωής δαπανά και δαπανάται χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα, γι’ αυτό απορρίπτει την αριθμητική. Πρόθυμα, αφοσιώνεται στον πνευματικό και σωματικό κάματο καθώς νιώθει ότι τον πλουτίζει εσωτερικά.
Η ζωή του ηρωικού ανθρώπου είναι πάντα σύντομη, όχι χρονικά αλλά σε σχέση με την πλησμονή της ζωτικότητάς του. Άλλωστε η ηλικία δε μετριέται αριθμητικά αλλά βάσει του περιεχομένου της. Ωστόσο είναι σύντομη και κυριολεκτικά καθώς όλη τη ζωή του την περνά στο μέτωπο του πολέμου, είναι ερασιθάνατος. Για τον ηρωικό άνθρωπο ο θάνατος είναι «πράττειν», η τελευταία πράξη που επιβεβαιώνει αυτές που προηγήθηκαν. Εν τούτοις η ζωή βρίσκεται σε τέτοια πληθώρα μέσα του, ώστε ο θάνατος παραλληλίζεται με τον πορφυρό ήλιο πριν τη δύση του. Και ο θάνατος για τον ηρωικό άνθρωπο είναι πάντα εκούσιος.
Αντεπίθεση
Ο Ιωάννης Συκουτρής υπήρξε και είναι έως σήμερα ένας από τους διαπρεπέστερους καθηγητές φιλολογίας και σημαντικότερους πνευματικούς ταγούς της νεότερης Ελλάδας. Πολέμιος των υλιστικών θεωριών, ήταν θιασώτης του Ιδεαλισμού, Ελληνολάτρης, πιστός στις ιδέες του Έθνους, της Φυλής, της σύνδεσης του παρόντος με την Ιστορία μας, του Αγώνα για τη μόρφωση νέων ελληνικών γενεών ελεύθερων, υπεύθυνων και δημιουργικών.
Υπέρμαχος της αριστοκρατίας του πνεύματος, θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα άτυπο κίνημα πνευματικής αυτογνωσίας, το οποίο αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1930. Ορθώς χαρακτηρίσθηκε ως «σύγχρονος Αρχαίος Έλληνας», καθώς πολλοί είπαν ότι επί Συκουτρή η Κλασική Αρχαιότητα γνώρισε δεύτερη παρουσία στην Ελλάδα.Ο Ιωάννης Συκουτρής διακρίνει έξι τύπους αντιλήψεως της ζωής: 1) η θρησκευτική αντίληψη της ζωής, 2) η μηδενιστική αντίληψη της ζωής, 3) η ευδαιμονιστική αντίληψη της ζωής, 4) η ανθρωπιστική αντίληψη της ζωής, 5) η αντίληψη του αντικειμενικού έργου και 6) η ηρωική αντίληψη της ζωής. Αν και ο φιλόλογος διατείνεται ότι η ως άνω απαρίθμηση των αντιλήψεων της ζωής δεν ενέχει αξιολογική διαβάθμιση, εν τούτοις υποσημειώνει ότι εξαιρεί τον ηρωικό άνθρωπο καθώς το ηρωικό στοιχείο εξέλιπε από την τότε κοινωνία. Στο παρόν, λοιπόν, επιχειρείται η παρουσίαση του «ηρωικού τρόπου ζωής».
Η ηρωική αντίληψη της ζωής εκκινεί από την αρχή ότι η ζωή είναι ένας αέναος Αγώνας κατά πάντων, εναντίον της Φύσης, των άλλων ανθρώπων, του ίδιου του εαυτού. Ο ηρωικός άνθρωπος αποτελεί τη μετάβαση προς κάτι ανώτερο, υπό την έννοια ότι γίνεται φορέας μιας πιο έντονης και πλούσιας ζωής, και όχι ότι μετουσιώνεται σε άλλο είδος οργανικού όντος, όπως ο Υπεράνθρωπος του Νίτσε. Η τραγικότητα του υπηρετούντος την ηρωική αντίληψη της ζωής έγκειται στο ότι αν και αγνοεί το παρελθόν και βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με το παρόν (λόγω του ότι αποτελούν «σώματα» που διατηρήθηκα τοιουτοτρόπως εξαιτίας της δειλίας και της νωθρότητας των συγχρόνων του) ωστόσο έχει ρίζες βαθιές στο παρελθόν, του οποίου αποτελεί τον πιο διαλεκτό καρπό, ενώ μέσα του, σε μεγάλο βαθμό ενυπάρχει το παρόν. Ο εν λόγω άνθρωπος αποτελεί πρόδρομο του μέλλοντος, είναι το μέλλον.
Ο ηρωικός άνθρωπος έχει την αίσθηση ότι έχει επιλεχθεί από τη Μοίρα ως Αγωνιστής και ως Μάρτυρας. Στην ιδιοσυγκρασία του προβάλλει κυρίως το στοιχείο του Μάρτυρα καθώς, όχι μόνο δεν υπολογίζει αριθμητικά την επιτυχία, αλλά πρωτίστως αποτελεί το αλεξικέραυνο το οποίο έλκει όλους τους κεραυνούς ούτως ώστε να προστατεύσει τους άλλους, τους εν ειρήνη τελούντες ανθρώπους˙ προνόμιο των εκλεκτών!
Επισημαίνεται ότι ο άνθρωπος αυτός ενεργεί ως άνω όχι γιατί παραδίδεται αποκλειστικά στη συντριβή του ή είναι «εραστής» κάποιου ασκητικού ιδεώδους, αλλά γιατί έτσι η ζωή του γίνεται πλούσια και έντονη.
Ο άνθρωπος που επιλέγεται από τη Μοίρα να ακολουθήσει τον ηρωικό τρόπο ζωής δεν αγνοεί τις απολαύσεις, εν τούτοις πρεσβεύει ότι πλουτίζεις όταν δίνεις, όχι όταν παίρνεις και με τις απολαύσεις μόνο λαμβάνεις. Για τον ηρωικό άνθρωπο η έντονη ζωή είναι, αναγκαίως, και πολυμερής, πολυμέρεια η οποία εδράζεται σε ένα ισχυρό «εγώ», στο τιτάνιο έργο της κραταιάς ατομικής προσωπικότητας. Η εν λόγω πολυμέρεια του καθιστά ενδεχομένως αντιφατικό στα μάτια των πολλών, αλλά αυτός δεν επιλέγει στρωτούς και βατούς δρόμους, αφού οι ανυψώσεις έπονται των πτώσεων.
Συστατικό στοιχείο της ζωής και τροφή του ηρωικού ανθρώπου είναι ο πόλεμος και ο κίνδυνος, η νίκη και όχι η επιτυχία. «Και παρόμοια νίκη συνυπάρχει κάλλιστα με την αποτυχία εις τους αντικειμενικούς σκοπούς, καθώς η αποτυχία των 300 εις τας Θερμοπύλας». Απορρίπτει την επιτυχία καθώς συνδέεται με σκοπούς έξωθεν και αυτόν τον σκοπό της υπάρξεώς του τον έχει μέσα του.
Ο ηρωικός άνθρωπος έχει ως κέντρο τον εαυτό του, αριστοκρατικός στο άβατο της απομόνωσής του αποδεικνύει την υπεροχή του έναντι των άλλων και μόνο η ενδόμυχη ντροπή τον ωθεί στον έξω κόσμο ώστε να μοιραστεί με αυτόν τον εσωτερικό του πλούτο. Γνωρίζοντας τον μόχθο που κατέβαλε για να κάνει κτήμα τις Ιδέες του, ανησυχεί όταν οι άλλοι τις δέχονται αβασάνιστα. Έτσι, όταν διακηρύσσει τις απόψεις του, - όχι για να τις προπαγανδίσει, αλλά για να καταστήσει σαφές ποιος είναι -, προκαλεί αντιπάθεια και φόβο, ακριβώς γιατί είναι το μέλλον και το μέλλον για τους πολλούς είναι άγνωστο και αβέβαιο.
Ο ταχθείς στην υπηρεσία του ηρωικού τρόπου ζωής δαπανά και δαπανάται χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα, γι’ αυτό απορρίπτει την αριθμητική. Πρόθυμα, αφοσιώνεται στον πνευματικό και σωματικό κάματο καθώς νιώθει ότι τον πλουτίζει εσωτερικά.
Η ζωή του ηρωικού ανθρώπου είναι πάντα σύντομη, όχι χρονικά αλλά σε σχέση με την πλησμονή της ζωτικότητάς του. Άλλωστε η ηλικία δε μετριέται αριθμητικά αλλά βάσει του περιεχομένου της. Ωστόσο είναι σύντομη και κυριολεκτικά καθώς όλη τη ζωή του την περνά στο μέτωπο του πολέμου, είναι ερασιθάνατος. Για τον ηρωικό άνθρωπο ο θάνατος είναι «πράττειν», η τελευταία πράξη που επιβεβαιώνει αυτές που προηγήθηκαν. Εν τούτοις η ζωή βρίσκεται σε τέτοια πληθώρα μέσα του, ώστε ο θάνατος παραλληλίζεται με τον πορφυρό ήλιο πριν τη δύση του. Και ο θάνατος για τον ηρωικό άνθρωπο είναι πάντα εκούσιος.
Αντεπίθεση